Między locus amoenus a publiczną kolekcją. Muzeum Baublis w relacji z jego właścicielem

Abstrakt

Artykuł dotyczy problematyki upubliczniania kolekcji gromadzonych w dworach szlacheckich i magnackich na przykładzie zbiorów muzeum Baublis na Żmudzi, założonego w 1812 r. przez Dionizego Paszkiewicza. Muzeum to umiejscowiono w altanie wykonanej z pnia ogromnego dębu znajdującej się obok dworu Paszkiewicza. Było wypełnione książkami, dziełami sztuki, okazami przyrodniczymi i pamiątkami historycznymi związanymi z przeszłością Żmudzi. Baublis traktowany był przez swego twórcę jako locus amoenus – miejsce odpoczynku, spokojnej lektury i spędzania wolnego czasu w samotności oraz z przyjaciółmi. Jednocześnie dla właściciela Baublis był pierwszym narodowym muzeum litewskim, udostępnianym publicznie, reklamowanym w prasie i upowszechnianym w środowisku naukowym. Miał on stanowić narzędzie obudzenia litewskiego ruchu narodowego wśród Litwinów.

Ten podwójny status Baublisa uwidocznił się już w pierwszych miesiącach jego istnienia, gdy w lipcu 1812 r. przeszły przez Żmudź wojska napoleońskie, a nieco wcześniej odwiedziły go pewne szlachcianki. Te dwa zdarzenia, reakcje zwiedzających na zgromadzone wewnątrz altany przedmioty oraz reakcja Paszkiewicza stanowią niezwykle interesujący materiał na temat sprzecznych narracji prowadzonych w muzeum Baublis.