Kolekcje gazet pisanych w dworach szlacheckich z drugiej połowy XVIII w. na przykładzie zbioru Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego

Abstrakt

Gazety rękopiśmienne stanowiły nadal w drugiej połowie XVIII w. istotny element systemu staropolskiej komunikacji społecznej pomimo równoległego, dynamicznego rozwoju prasy drukowanej. Odbiorcami gazet pisanych w dużej mierze była szlachta i magnateria. Wielu zaczęło także gromadzić zbiory takich gazet. Do grona najznaczniejszych polskich kolekcjonerów gazet rękopiśmiennych należał Ewaryst Andrzej Kuropatnicki (1734–1788), który utworzył taki zbiór w swoim szlacheckim dworze w Tarnowcu. Głównym celem tego artykułu jest prezentacja roli i znaczenia Kuropatnickiego na tle innych polskich twórców kolekcji prasowych w XVIII w. Jego kolekcja gazet pisanych rzeczywiście osiągnęła imponujące rozmiary. Tylko w zasobie Biblioteki Zakładu Narodowego Ossolińskich we Wrocławiu znajduje się ok. 700 egz. Pierwotny zbiór musiał być dużo większy. To sytuuje Kuropatnickiego wśród największych kolekcjonerów gazet pisanych w szlacheckiej Rzeczypospolitej. Obecnie jego zbiory także przewyższają skalą zasoby gazet rękopiśmiennych kolekcjonowanych przez innych polskich szlachciców i magnatów w drugiej połowie XVIII w., jak choćby Adama Józefa Mniszka czy Tomasza Ignacego Łopacińskiego.