Zasadźcy (locatores) w Małopolsce (ok. 1227 – 1333)

Abstrakt

Tematem artykułu jest identyfikacja osób występujących jako locatores, czyli zasadźcy, założyciele osad lub reorganizujący je zgodnie z prawem niemieckim. Cezurami są rok 1227, kiedy w źródłach pojawia się pierwszy, oraz rok 1333 – początek panowania króla Kazimierza Wielkiego. Zasięg geograficzny wyznaczają granice średniowiecznej Małopolski, składającej się z ziem krakowskiej, sandomierskiej i lubelskiej (z wyłączeniem księstw oświęcimskiego i bytomskiego). Na podstawie danych pochodzących ze 114 źródeł, głównie dokumentów, można zidentyfikować grupę około 143 zasadźców. Wywodzący się z dworu stanowią niewielką grupę, którą szacuję na około 6% ogółu. Wśród zasadźców wyraźnie dominowali mieszczanie, których udział w całej grupie można szacować na co najmniej 42% (odsetek ten byłby z pewnością wyższy, gdyby uwzględnić przynajmniej część określanych jako discreti viri). Szacuję odsetek zasadźców, którzy mogli pochodzić z chłopstwa na około 12%, a także z rycerstwa (11%). Mieszkańcy średniowiecznej Małopolski, stanowiący około 90%, dominowali liczebnie nad zasadźcami z innych dzielnic państwa polskiego. Poza czterema osobami ze Spisza, obcy zasadźcy nie są potwierdzeni w źródłach.